Kako su izgledali prvi fotografski koraci u svetu, mogli smo da pročitamo u tekstu Dagerotipija, a kako je to izgledalo u Srbiji, pokušaću da prenesem u narednim redovima.
‘’Сербске народне новине' 12. maja 1840.
Prva vest o pronalasku dagerotipije je objavljenja 5. aprila 1839. u časopisu 'Магазин за жудожество, књижество и моду', nešto manje od 5 meseci pre nego što je i zvanično je predstavljena 19. avgusta 1839. godine u Pariskoj Akademiji nauka. Informaciju o prvoj Srpskoj dagerotipiji su donele ‘’Сербске народне новине' 12. maja 1840. koje su izlazile u Pešti. One su objavile, da je Dimitrije Novaković ‘’obavio snimanje Beograda, na posrebrenij list bakra’’ i da je taj snimak, odnosno dagerotipiju poklonio knezu Mihailu. Na žalost, ta dagerotipija nije sačuvana, pa nemamo priliku da vidimo kako je izgledao taj snimak. Dimitrije Novaković je znanje o fotografiji stekao u Parizu na jednoj od demonstracija dagerotipije koje je izvodio Luj Dager, a kasnije je svoje znanje o fotografiji je nesebično prenosio dalje.
I pored činjenice da je Dimitrije Novaković prvi srpski fotograf, počeci fotografije u Srbiji su se dugo vezivali za Anastasa Jovanovića, što je ispravljeno u kasnijoj literaturi. Ruku na srce, o Dimitriju Novakoviću je malo toga sačuvano od podataka, pa čak nedostaju i neke osnovne informacije poput godine rođenja ili smrti. Ono što se zna, jeste da je bio Srbin rodom iz Zagreba, i da je bio uspešan trgovac.
Anastas Jovanović - autoportret
To naravno, ne umanjuje ulogu Anastasa Jovanovića koji će ostati upamćen kao talbotipista, fotograf, liograf, slikar, dizajner i na kraju kao pionir srpske fotografije. Anastas Jovanović je rođen 1817. u mestu Vraca, koje se danas nalazi na teritoriji Bugarske. Naravno, kako to već biva, Beograd je bio samo odskočna daska ka Beču gde je Anastas i izučio litografski zanat, a zatim i 1840. godine da sreo Luja Dagera. Anastas ostaje opčinjen fotografijom, pa veoma brzo postaje vlasnik skupe kamere sastavljene od objektiva koji je konstruisao J. Petzval i Voiglander tela. Štaviše, ta kamera je imala serijski broj 3, što je još jedan pokazatelj koliko je Anastasu bilo stalo do fotografije. Ubrzo je imao i svoj atelje u Beču, kroz koji su prošri svi tada viđeniji Srbi. Atelje je na neki način dobio status Srpskog kluba, pa se neretko moglo prisustvovati i političkim debatama ali i o planovima za razvoj srpske kuluture.
Vuk Stefanović Karadžić - autor: Anastas Jovanović
Anastas Jovanović je posedovao više objektiva i nekoliko kamera, što se može zaključiti po fotografijama koje su ostale iza njega. Osim što je voleo da fotografiše Beč, u galeriji je ostala i značajna kolekcija portreta tadašnjih vladara, političara, umetnika, intelektualaca ali i običnih građana. Kako je tadašnje snimanje moglo trajati i celih 50 sekundi, primetno je da su njegovi modeli uglavnom u sedećem položaju i sa osloncem za glavu. Ono po čemu će Anastas Jovanović ostati zapamćen je značajna kolekcija dokumentarnih fotografija Beograda, koji svedoče o tadašnjem izgledu i razvitku glavnog grada Srbije. Anastas je prvi započeo panoramsko, visinsko snimanje grada sa tadašnje najviše građevine u gradu (Kapetan Mišino zdanje). Sa nje je snimao Gornji grad i poslednje dane Turske vojske pred odlazak, baš kao i preuzimanje tvrđave od strane srpske vojske. Osim Beograda, Anastas je snimao Smederevo, Kragujevac i mnoge druge gradove, a ti zapisi imaju nemerljivu istorijsku vrednost. Fotografijom se bavio sve do smrti 1899. godine.
Dagerotipja je bila skupa, i nije bila pristupačna baš svima. Tih godina, za jednu dagerotipiju se moglo kupiti preko 100 kg brašna ili čak dve ovce. Ipak, konkurencija je bila žestoka, pa broj fotografskih ateljea i fotografa nikako nije manjkao. Zvanično, prvi fotografski atelje je otvorio Florijan Gatenbajn 1861. godine , mada postoje bledi tragovi da je to uradio Uglješa Kervarić još 1856. u Beogradu. Među značajnijim fotografima tog doba se nalazi i Milan S. Jovanović, brat čuvenog slikara Paje Jovanovića, koji je 1887. godine otvorio svoj atelje. Značajan uticaj na razvoj fotografije u Srbiji su imali dvorski fotografi gde su pored Anastasa Stojanovića, taj poziv obavljali Nikola Štokman, Panta Hristić, Petar Jovanović, Lazar Lecter, Milan Jovanović, Vasa Danilović i Nikola Lekić. Zapisi beleže da je do 1918. godine bilo preko 130 fotografa i fotografskih firmi, a čak su i fotografi amateri bili zvučnih imena, poput slikarke Nadežde Petrović, Jovana Cvijića i još mnogih drugih poznatih iz tog doba. O daljem razvoju fotografije u Srbiji, biće još članaka… što ona nedvosmisleno i zaslužuje.
Zoran Rodić
© 2015 pcfoto.biz